Σαν ένα απόσταγμα των όσων έχω βιώσει, γράφω το σημερινό κείμενο. Θα μπορούσαμε να το λέγαμε και... «Το μανιφέστο ενός διδασκάλου»! Ή αν προτιμάτε, αυτό που λέει και ο τίτλος: «Από καρδιάς και... εκ πείρας»! Λοιπόν:Ο Δάσκαλος πρέπει να έχει μια στιβαρή, καθάρια, συναρπαστική προσωπικότητα. Να έχει ευρεία επιστημονική κατάρτιση, το χάρισμα της επικοινωνίας και της μετάδοσης γνώσεως συνυφασμένα όλα μέσα στο δίχτυ της ακούραστης αγάπης προς τα παιδιά. Να εκπέμπει τρυφερότητα και να προσφέρει όραμα στους μαθητές του.
Μέσα στην τάξη η παρουσία του πρέπει να είναι καταλυτική. Να καταφέρει να κερδίσει το σεβασμό, την εμπιστοσύνη και την αγάπη των μαθητών του.
Ποτέ να μην ξεχωρίζει, να μην κάνει διακρίσεις, να μην προσβάλει, ούτε να ειρωνεύεται - και φυσικά ποτέ δεν πρέπει να ασκήσει σωματική βία. Ούτε να βάζει τεμπέλες...
Ο κάθε μαθητής είναι μια ξεχωριστή περίπτωση. Πίσω από ένα αδιάφορο βλέμμα μπορεί να κρύβεται ο πόνος ενός διαζυγίου, η απουσία του γονέα ή και το χάσμα κενών γνώσης. Ο εκπαιδευτικός πρέπει να σκύψει πάνω από κάθε παιδί και να το αφουγκρασθεί. Να ψάξει, να μάθει, να κατανοήσει, να βοηθήσει όσο γίνεται και να εξηγήσει την συμπεριφορά του μικρού ή της μικρής.
Άλλα παιδιά βιώνουν στο σπίτι τους σωματική βία σαν είδος τιμωρίας, με αποτέλεσμα να γίνονται επιθετικά και να χτυπούν άλλους συμμαθητές τους. Η προσέγγιση αυτών των παιδιών θα φέρει αποτελέσματα που θα εκπλήξουν τον εκπαιδευτικό. Η προσπάθεια θα είναι επίμονη, δεν θα παρατήσουμε τον αγώνα στην πρώτη δυσκολία. Θα το παλέψουμε το θέμα και θα έρθει η στιγμή που ο μικρός βίαιος, θα αλλάξει αισθητά. Πιθανόν να μη γίνει ποτέ ο πολύ καλός μαθητής, θα πάψουν όμως οι συνεχείς αντεγκλήσεις με τους γύρω του, κατά 80% και θα έρθει η μέρα που δεν θα διαφέρει στις αντιδράσεις και τόσο από τα άλλα παιδιά. Αυτό το κατόρθωμα θα οφείλεται στο ότι ο μικρός θα έχει νιώσει το πόσο πραγματικά τον νοιάζεται ο δάσκαλος του. Επίπονη και πολύ προσεχτική η όλη προσπάθεια του εκπαιδευτικού, ο οποίος δεν θα πρέπει να απελπίζεται ή να αποκαρδιώνεται από κάποιες δύσκολες περιπτώσεις. Ίσως να χρειασθεί να μιλήσει στους γονείς του παιδιού ή και στα μεγαλύτερα αδέρφια του, σε όποιο πρόσωπο κρίνει ότι βρίσκεται πιο κοντά στον μαθητή του. Θα βρει τρόπο να σπάσει το φράγμα της δυσπιστίας, της οργής, της άρνησης και με τη δική του θετική στάση θα πάρει με το μέρος του την οικογένεια, στην προσπάθεια να ισορροπήσει η ζωή του παιδιού, να μετριασθεί η επιθετικότητά του, να τον κοινωνικοποιήσει. Και μέσα στην τάξη, να τον ρωτά και να του αναθέτει εργασίες στις οποίες μπορεί να ανταποκριθεί, ώστε να ανέβει στα μάτια των συμμαθητών του.
Εξ' άλλου αυτό είναι γνωστό ότι δηλ. στους αδύνατους μαθητές κάνουμε ανάλογες ερωτήσεις, για να μπορούν να απαντήσουν, ενώ στους καλούς πιο δύσκολες.
Το θέμα της τιμωρίας είναι πολύ δύσκολο κεφάλαιο. Απαγορεύεται η χειροδικία και οι λέξεις που πληγώνουν. Ο δάσκαλος δεν πρέπει να χάνει την αυτοκυριαρχία του, ούτε να ωρύεται συνεχώς.
Το να πεις σε μια τάξη: «Είστε το χειρότερο τμήμα που έχω δει», είναι μέγα λάθος, διότι απλούστατα τα παιδιά θα κάνουν το παν για να σου αποδείξουν ότι όντως είναι το χειρότερο τμήμα, εφ' όσον ολίσθησες και χαρακτήρισες έτσι μια ομάδα παιδιών.
Το να πηγαίνεις πάλι συνέχεια το παιδί στον διευθυντή κι' αυτό λάθος είναι. Κάτι τέτοιο το αφήνουμε για την έσχατη περίπτωση, διότι το παιδί το πολύ πολύ να πει «Ε, και ; Τι έγινε; Παρατήρηση μου έκανε», οπότε έτσι αποκαθηλώνεται και η ισχύς του Διευθυντή.
Ούτε πρέπει να βγάλουμε το παιδί έξω στον διάδρομο, επειδή μας ενόχλησε. Δεν επιτρέπεται να χάνει το μάθημά του. Αν αρχίσει τις βόλτες; Αν συμβεί κάτι; Και στο κάτω κάτω της γραφής, το εκτός τάξης δεν είναι τιμωρία, καθ' όσον περνάει ωραία, ξεκουράζεται! Αν μάλιστα κάποιος συνάδελφος κάνει το λάθος και βγάλει δύο μαζί, τότε περνούν ακόμη καλύτερα, μιας και θα έχουν παρέα για κουβεντούλα τούτη την ώρα! Το καλύτερο είναι να καταφέρει ο δάσκαλος, με μεγάλη προσπάθεια μεν, αλλά με συζήτηση δε, να ηρεμήσει τα πνεύματα, να βάλει στόχους, όρια και να θέσει τον μικρό ταραξία έμπροσθεν των ευθυνών του, κάτι που σίγουρα δεν είναι καθόλου εύκολο πολλές φορές. Ο δάσκαλος όμως δεν πρέπει να πάψει ποτέ να νουθετεί. Ούτε ν' απογοητεύεται. Δεν του επιτρέπεται να παραδίδει τα όπλα. Σε όλους μας έχουν τύχει χρονιές βατές αλλά και χρονιές που δεινοπαθήσαμε μέχρι να καταφέρουμε να επιβάλουμε την αρμονία μέσα σε μία τάξη. Όμως, αγωνιζόμαστε πάντα και ψάχνουμε όλο για γονιμότερους τρόπους επιβολής της ηρεμίας. Και φυσικά μεγάλο ρόλο παίζει κι εδώ η συνεργασία με την οικογένεια. Ο τρόπος που θα την προσεγγίσουμε θέλει ιδιαίτερη τεχνική και λεπτότητα, χωρίς να χάσουμε ούτε στιγμή την ισορροπία των ένθεν και ένθεν θέσεων.
Ένα πεντάωρο ή και εφτάωρο πρέπει να κυλήσει ευχάριστα, ανώδυνα, να μην κάνει κανέναν μαθητή να βαρεθεί. Γι' αυτό ο δάσκαλος πρέπει να είναι τόσο πολύ καλός ηθοποιός, ώστε να ξέρει να αλλάζει ρόλο την πρέπουσα στιγμή. Με άλλο στυλ θα διδάξει «Γλώσσα» με άλλο Γεωγραφία, με άλλο Μουσική. Μόλις δει ότι η τάξη του έχασε το ενδιαφέρον της ή ότι η προσοχή της διασπάστηκε, πρέπει να εφεύρει έναν καινούριο ρόλο, για να αφυπνιστεί η αίθουσα και να βρει ξανά τον δυναμισμό της.
Οι δάσκαλοι καθημερινώς δίνουν μια θεατρική παράσταση υψηλών απαιτήσεων, διότι οι μαθητές τους αποτελούν το πιο δύσκολο και απαιτητικό κοινό. Καθήκον τους, αυτό το κοινό να το κρατούν εν γρηγόρσει, πάντα «ξύπνιο», ορεξάτο, έτοιμο να απογειωθεί.
Αν στο τέλος της διδακτικής ημέρας τα παιδιά φύγουν χαρούμενα, γεμάτα τρυφερότητα για τον δάσκαλο τους, τότε να είναι σίγουρος ότι «η παράστασή» του πέτυχε και το «κοινό» του έφυγε ευχαριστημένο και σίγουρα ωφελημένο.
Αύριο; Αύριο ξημερώνει μια καινούρια ημέρα και ίσως χρειασθεί να ξανακοιτάξει τα εκφραστικά του μέσα, ώστε να μην κουράσει ποτέ τους ακροατές του. Γι' αυτό πρέπει, όπως είπαμε, να ανανεώνεται συνεχώς, να έχει κάτι νέο να προτείνει ώστε να κρατεί αμείωτο το ενδιαφέρον των μαθητών του.
Ένας σκηνοθέτης μπορεί να πάρει ένα κλασικό αριστούργημα και να το χαντακώσει κυριολεκτικά με την επίπεδη και κουρασμένη ματιά που θα το παρουσιάσει, ενώ ένας άλλος να το απογειώσει...
Το ίδιο συμβαίνει και με τους εκπαιδευτικούς. Βλέπετε την μια τάξη να πετάει, να πηγαίνει με όρεξη σχολείο, ενώ μια άλλη παρουσιάζει μια χαώδη εικόνα που γελάει ανακουφισμένη μόνο όταν φεύγει από τα «δεσμά» του σχολείου. Το ένα τμήμα δεν ηρεμεί με τίποτα, ενώ το άλλο θα περπατήσει την σχολική ημέρα με κέφι αλλά και με σεβασμό. Σ' αυτό μεγάλο ρόλο παίζει η προσωπικότητα του δασκάλου. Ο αδιάφορος ή ο πολύ «βολικός» δάσκαλος, έχουν το ίδιο αποτέλεσμα: μια τάξη χωρίς όρια και με αντιστροφή των ρόλων. Ο δάσκαλος όπως και ο γονιός - μην ξεγελιόμαστε - δεν μπορεί να είναι φίλος με τον μαθητή ή με το παιδί του αντίστοιχα. Κι αυτό διότι δεν έχουν ούτε την ίδια ηλικία, ούτε βρίσκονται στο ίδιο οικονομικό και συναισθηματικό σκαλοπάτι. Κατά κάποιο τρόπο, τον γονέα και τον δάσκαλο τον υφίστανται οι μαθητές και τα παιδιά, θέλουν δεν θέλουν. Δεν υπάρχει σχέση ισοτιμίας. Οπότε φιλική σχέση θα την πούμε, όχι όμως φιλία. Και δεν χρειάζεται! Άλλος ο ρόλος της μητέρας, του πατέρα, του δασκάλου και άλλος ο ρόλος του φίλου. Στην τάξη λοιπόν, αν δεν μπουν όρια, οι μαθητές σού παίρνουν τον αέρα, χάνεται το παιχνίδι και μάθημα δεν γίνεται. Αν όμως δουν ότι ο δάσκαλος τους έχει αρχές, έχει όρια, τον σέβονται και ηρεμούν. Τα παιδιά μέχρι να γνωρίσουν το δάσκαλό τους, φέρονται με έναν τρόπο που προσμετρούν τον χαρακτήρα και τις αντοχές του. Αν δουν ότι τα τερτίπια τους δεν «περνούν» στον καινουριοφερμένο, τον αποδέχονται, τον σέβονται και κυλά φυσιολογικά πλέον η ζωή στην τάξη με τα συνηθισμένα συν και πλην της.
Κι αυτό συμβαίνει, διότι - τουλάχιστον - στο Δημοτικό τα παιδιά θέλουν τα όρια, τα επιζητούν. Έτσι αισθάνονται ασφαλή. Έχουν κάποιον να τους διδάξει σωστά τα της ζωής, μέσα σ' ένα ασφαλές περιβάλλον, πολιτισμένο και αξιοπρεπές.
Το μάθημα πρέπει να έχει πάντα ενδιαφέρον και η μέρα μπορεί να ομορφύνει με την προσμονή ή τη δημιουργία μιας πρωτότυπης παιδαγωγικής εργασίας. Είναι πολύ μεγάλο κέρδος να θέλουν τα παιδιά να έρχονται σχολείο.
Υπάρχουν τάξεις όπου οι μαθητές συνειδητά δεν θέλουν να κάνουν καμία απουσία επειδή ξέρουν ότι κάπου στην ημέρα κάτι θαυμάσιο θα συμβεί, όπως, ας πούμε, οι πρόβες για ένα έργο. Όταν έρχονται οι καλοκαιρινές διακοπές κάποιες τάξεις λιώνουν στο κλάμα στην αγκαλιά της δασκάλας τους. Αυτό λέει πολλά. Λέει για το ιδιαίτερο δέσιμο δασκάλας και παιδιών και για ξεχωριστές συνθήκες που έζησαν αυτά τα παιδιά και που ήταν τόσο σημαντικές ώστε και για κάποια ώρα, το χαμόγελο των διακοπών, να σκιάζεται από την συγκινητική στιγμή της αποχώρησής τους από το σχολείο.
Αυτό βέβαια για να επιτευχθεί, χρειάστηκε πολλή δουλειά, μεγάλη προσπάθεια και ακόμη πιο μεγάλη φαντασία από τον δάσκαλο της τάξης, ο οποίος όπως όλα δείχνουν δεν εφησυχάσθηκε ποτέ. Πάντα «ψαχνότανε», πάντα σκάλιζε, πάντα έβρισκε, ακούραστος, για να επιτύχει να έχει μια τάξη δεμένη σφιχτά, δημιουργική και ευτυχισμένη.
Η ολοκλήρωση ενός προγράμματος πολιτιστικού, περιβαλλοντικού ή και υγείας, βάζει στόχους και φέρνει δημιουργικό οίστρο σε ένα τμήμα. Κορωνίδα όλων των ανωτέρω, η παρουσίαση μιας θεατρικής παράστασης, στο τέλος της οποίας η τάξη έχει δεθεί με άρρηκτους δεσμούς συνεργασίας, εκτίμησης, φιλίας και ομαδικού πνεύματος. Όλα αυτά συν την έρευνα αποτελούν τον ακρογωνιαίο λίθο της γόνιμης, πολυεπίπεδης και όχι στείρας μόρφωσης, σε ένα σχολείο ανοιχτό στην κοινωνία.
Ο ρόλος του δασκάλου είναι, όπως έγραψα και στην αρχή, καταλυτικός για τις ψυχές των παιδιών. Ένας πωλητής αν κάνει μια ζημιά σε ένα ψυγείο, το πολύ πολύ να πληρώσει τη ζημιά, αλλά το ψυγείο θα ξαναφτιαχτεί. Μηχάνημα είναι.
Ένας δάσκαλος όμως, εάν φερθεί άδικα, αδιάφορα, σκληρά, προσβλητικά, είναι δυνατόν να καταστρέψει την ψυχή ενός παιδιού. Το παιδί, δεν είναι μηχάνημα και δεν μπορεί να φτιαχτεί η ζημιά, γιατί εδώ πρόκειται για ένα ζωντανό πλάσμα και η ζημιά πώς πληρώνεται;
Γι' αυτό καλό είναι αν κάποιοι στην πορεία δούνε ότι δεν τους «σηκώνει» το κλίμα της τάξης, να αποχωρήσουν νωρίς προτού γίνουν αίτιοι απαράδεκτων συμπεριφορών που θα κοστίσουν την ευτυχία ενός μαθητή και θα του αμαυρώσουν τις σχολικές του αναμνήσεις.
Εμείς οι δάσκαλοι είμαστε ευλογημένοι. Μένουμε διαρκώς νέοι γιατί σαν καλοκάγαθα βαμπίρ, ρουφάμε τη δροσιά από τα νιάτα των μαθητών μας. Εμείς τους δίνουμε γνώση, αυτοί όμως μας δίνουν τη ζωντάνια μας, το κέφι, μας χρωματίζουν με ουράνιο τόξα την ύπαρξή μας. Γι' αυτά τα πλάσματα, τους μαθητές μας, δεν πρέπει να κοιτάμε το ρολόι μας. Γιατί με τα τόσα που έχουμε να κάνουμε για να τα δούμε ευτυχισμένα, ο χρόνος δεν πρέπει να είναι ποτέ αρκετός. Μα και μικρομάνα να είσαι και υποχρεώσεις πολλές να σε περιμένουν, ως καλός δάσκαλος θα βρεις τον χρόνο να τα συνταιριάξεις όλα πλήρως, χωρίς να κάνεις έκπτωση πουθενά. Τότε μόνον μπορείς να κοιμάσαι ήσυχος τα βράδια, ξέροντας ότι και στην οικογένειά σου είσαι εντάξει, αλλά και στην εργασία είσαι υπεραρκετός. Αν και προτιμότερο είναι να λέμε αντί για εργασία «λειτούργημα», εφ' όσον έχει γίνει απ' όλους κατανοητό ότι «η διδασκαλία, λειτούργημα εστί». Ένας δάσκαλος πρέπει να έχει κυριολεκτικά «πετριά» με το τόσο ξεχωριστό επάγγελμά του, για να μπορεί να σκορπίζει ευτυχία και φως τριγύρω του.
Εδώ να σημειώσουμε κάτι: Και οι δάσκαλοι άνθρωποι είμαστε. Όταν όμως πάμε σχολείο, πρέπει προτού μπούμε στην τάξη, να κρεμάσουμε έξω από την πόρτα σε μία αόρατη κρεμάστρα, κάθε έγνοια και στεναχώρια μας. Τίποτε δεν μεταφέρουμε μέσα στην αίθουσα. Π ο τ έ. Είμαστε πρότυπα για τα παιδιά. Γι' αυτό πρέπει να προσέχουμε π ά ν τ α τη συμπεριφορά μας, το ντύσιμό μας, τις εκφράσεις μας. Το πώς καθόμαστε, το πώς μιλάμε, τα παιδιά όλα τα παρατηρούν. Και προσοχή, ιδίως απ' τους δασκάλους του αντίθετου φύλου, πώς ακουμπούν και χαϊδεύουν τις μαθήτριες και τους μαθητές τους. Σε μας δεν επιτρέπονται λάθη. Πρέπει να είμαστε ιδιαίτερα προσεκτικοί αφού το αντικείμενό μας είναι τόσο ευαίσθητο και πολύτιμο: τα παιδιά.
Για τον εκπαιδευτικό, αποτελεί μεγάλη ικανοποίηση η έκφραση χαράς που αποτυπώνεται στα πρόσωπα των παλιών μαθητών του, όταν τον συναντούν στον δρόμο. Τι ευτυχία αν σου πουν:
«Θα έρθουμε κυρία μια μέρα που θα σχολάσουμε πιο νωρίς, να σας ξανακούσουμε να διδάσκετε ιστορία!"
ή
«Εφέτος τί θεατρικό θα παρουσιάσετε; Πόσο μας λείπετε κυρία!...»
Αυτά τα λόγια είναι και τα εύσημα που περιμένει ο κάθε δάσκαλος, μαζί με το χαμόγελο και την αυθόρμητη αγκαλιά των μαθητών του, όπως και την ευγένεια και την ευγνωμοσύνη που δεν ξεχνούν κάποιοι γονείς να εκφράσουν για τις άοκνες προσπάθειές του.
Η αγκαλιά της πολιτείας προς τους ευσυνείδητους δασκάλους, δεν ξέρω κατά πόσο είναι δίκαιη και ανοιχτή....
Εκείνο που ξέρω είναι ότι ο σωστός δάσκαλος, έστω και χωρίς ανταμοιβή, θα κάνει πάντα το καθήκον του, θεωρώντας σαν το μεγαλύτερο έπαθλο το απλό, ειλικρινές και αυθόρμητο «ευχαριστώ» των αγαπημένων «παιδιών του», των μαθητών του....
(Εμφανίσεις filonas.gr: 2.255)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου